ساڵی ٢٠٢٤ یەكێك بوو لە خراپترین ساڵەكان بۆ منداڵان
رێگای كوردستان
هاوكات لەگەڵ بەرزبوونەوەی رێژەی زیاتری هەژاری و بێكاری، بەردەوامی جەنگ و ناكۆكییەكانی نێوان وڵاتانی زلهێز، ژمارەی ئاوارەبوون لە جیهاندا تا دێت زیاتر دەبێت و بەگوێرەی دوایین راپۆرتی نەتەوەیەكگرتووەكانیش ساڵی 2024 ژمارەی پەنابەران گەیشتووەتە زیاتر لە 122 ملیۆن كەس.
بەگوێرەی ئامارەكەی كۆمیساری باڵای پەنابەرانی سەر بە نەتەوەیەكگرتووەكان، لە ساڵی ٢٠٢٤دا ژمارەی پەنابەران لە جیهاندا گەیشتووەتە زیاتر لە 122 ملیۆن كەس، ئەمەش زیاترە لە ژمارەی ئەو پەنابەرانەی كە ساڵی پێشووتر تۆمار كراون. نەتەوەیەكگرتووەكان لە ئامارەكەیدا ئاشكرایكردووە كە لە ساڵی 2023دا، 117 ملیۆن و 400 هەزار كەس ئاوارە بوون، بەڵام لەمساڵدا ژمارەكە بۆ 122 ملیۆن كەس بەرزبۆتەوە.
بەشێك لە هۆكارەكانی بەرزبوونەوەی رێژەی پەنابەران لە جیهاندا وەك نەتەوەیەكگرتووەكان پێشتر لە راپۆرتەكانیدا ئاماژەی بۆ كردووە، تێكچوونی دۆخی سیاسی نێوان وڵاتان و ئەو توندوتیژی و ململانێیانەن كە لەناو وڵاتاندا روودەدەن. بۆ نموونە لە سودان ژمارەیەكی زۆر لە هاووڵاتییان بەهۆی شەڕی ناوخۆوە لەو وڵاتە هەڵدێن، بەشێوەیەك كە لە دوای زیاتربوونی توندوتیژییەكان لە ناوەراستی ساڵی پێشتردا زیاتر لە 11 ملیۆن و 800 هەزار كەس بەناچاری لەو وڵاتە هەڵهاتوون. لەپاڵ سوداندا، كۆنگۆی دیموكراتی و میانمار وەك دوو هۆكار لەلایەن نەتەوەیەكگرتووەكانەوە ناویان هێنراوە بەوەی كە هۆكاربوون بۆ بەرزبوونەوەی رێژەی پەنابەران. رووداوەكانی دوای 7ی ئۆكتۆبەری ساڵی رابردووش كە جەنگی كەرتی غەززە و دواتریش لوبنانی لێكەوتەوە و تائێستاش بەردەوامی هەیە، بووە هۆی ئاوارەبوونی نزیكەی 2 ملیۆن هاووڵاتی.
بارودۆخی بەشێكی زۆر لە ئاوارە و پەنابەران لەسەرتاسەری جیهاندا بەشێوەیەكی گشتی باش نییە، بۆ نموونە دوایین ئەو پەنابەرانەی كە لە لوبنانەوە ئاوارەی وڵاتی سوریا بوون، بەهۆی روداوەكانی ئەم دواییەی ئەو وڵاتەوە، ناچاربوون جارێكی دیكە ئاوارە ببنەوە، بەشێكی زۆری هاووڵاتییانی كورد لە رۆژئاوای كوردستاندا، كە پێشتر لەناوچەكانی خۆیان هەڵكەنرابوون و ئاوارەبووبوون، رووداوەكانی ئەم دواییەی سوریا و هێرشەكانی توركیا جارێكی دیكە ئاوارەی كردوونەتەوە.
ئەو ناوچانەی كە شەڕیان تێدایە بەرزترین رێژەی ئاوارەبوونی ناچارەییان تێدا روودەدات و بەشێكی زۆری ئەوانەشی كە ئاوارە دەبن منداڵانن كە بەپێی راپۆرتێكی سندوقی منداڵانی نەتەوە یەكگرتووەكان (یونیسێف) ساڵی رابردوو خراپترین ساڵ بووە.
لە راپۆرتەكەدا ئاماژە بۆ ئەوە كراوە كە لە ساڵی 2024 نزیكەی 473 ملیۆن منداڵ لەو ناوچانە دەژین كە شەڕ و ململانێكانیان تێدایە و ژمارەشیان ڕوو لە زیادبوو دەكات. راپۆرتەكە ئەوەی رونكردووەتەەوە كە منداڵان لەناوچەكانی جەنگدا، دەكوژرێن، بریندار دەبن، یاخود رووبەڕووی بەدخۆراكی توند دەنەوە، ئەمە جگە لەوەی كە بەناچاری واز لە خوێندن دەهێنن.
كاترین ڕوسیل، بەڕێوەبەری جێبەجێكاری یونیسیف ساڵی ٢٠٢٤ وەك یەكێك لە خراپترین ساڵەكان بۆ منداڵان، بەتایبەتی منداڵان لەناوچەكانی جەنگ لە مێژووی ڕێكخراوەكەیاندا ناوبردووە. لە راپۆرتەكەدا هاتووە كە نزیكەی 473 ملیۆن منداڵ لە ناوچە نارائامەكاندا دەژین، واتە لە هەر شەش منداڵێك لە جیهان، زیاتر لە یەك منداڵ لەو ناوچانەدا دەژین. "ڕێژەی ئەو منداڵانەی كە لە ناوچە نائارامەكاندا دەژین بۆ دوو هێندە زیادیكردووە، بەشێوەیەك كە 3 دەیە پێشتر رێژەكە نزیكەی 10% بووە، بەڵام ئێستا بۆ نزیكەی 19% بەرزبووەتەوە".
پیتەر ڕۆنسترۆت باوەر، بەڕێوەبەری نیشتمانی كۆمسیارانی نەتەوەیەكگرتووەكان لە ئەڵمانیا، رایدەگەێنێت كە بەرزی ژمارەی پەنابەران لە سەرتاسەری جیهاندا جێگەی شۆكە، ئەم دۆخەی كە ئێستا هەیە دۆخێكی نائاساییە. باسی لەوەشكردووە كە ئاوارەكان پێویستییان بە هاوكاری و بەتەنگەوەچوونە و ئەمەش ئەركی ئەوانە كە ئەم كارە بكەن. وەك بەڕێوەبەری نیشتمانی كۆمسیارانی سەر بە نەتەوەیەكگرتووەكان باسی كردووە، ئاوارەكان هیوایان بە دوارۆژێكی ئارام هەیە و ئەركی ئەوانیش دابینكردنی ئەم ئارامییەیە.
