لە ڕوانگەی چینایەتیەوە
عوسمان زیندانی
بەپێی ماددەی (٢٥) جاڕنامەی گەردوونی مافەكانی مرۆڤ هەموو مرۆڤێك (دابینكردنی مافی نیشتەجێ بون)ی وەك هۆكارێك بۆ ئاسودەی وخۆشگوزەرانی بۆ دیاركراوە .
بەڵام بەپێی لێدوانەكانی سەرۆكی یەكێتی وەبەرهێنەرانی كوردستان بەڕاستەخۆ وڕوون وڕەوانی دان دەنێت بەئیستغلاكردنی هاوڵاتیان لەپرۆژەكانی نیشتەجێ بوندا و هاونیشتمانیان دەكات بەدوو بەشەوە و دەڵێ تا ساڵی (٢٠٣٠)نیوەی دانیشتوان دەچنە (سیتیەكانەوە )وبەڵام نیوەكەی تری ناتوانن وئیمكانیەتی ئەوەیان نیەخانو یان شوقە یان ڤێلاكانی ناو (سیتیەكان ) بكڕن وبژین تێیدا ، وەدرێژەی دەداتێ ودەڵێ ئەوانەی لەناو(سیتیەكاندا) دەژین خاوەنی هیچ نین و كرێچی ئێمەن مەبەستی وەبەرهێنەرانە چونكە بەناوی خزمەتگوزاری پاكردنەوە وباخچە و ئاو كارەباو پارێزگاریەوە پارەیەكی باشیان لێ وەردەگیرێت.
ئەگەر تەنها بەراوردێك ی سادە بكەین لەنێوان بەندی (٢٥)جاڕنامەی جیهانی مافەكانی مرۆڤ و وتەی سەرۆكی یەكێتی وەبەرهێنەران و ئەركی حكومەت ، ئەوا زۆر بەڕوونی ئیستغلال كردن ئینسان وپیادە كردنی سیاسەتی جیاوازی چینایەتی ناو كۆمەڵگەی هەرێمی كوردستانمان بۆ دەردەكەوێت .
لەدەر ئەنجامی بەرنامەی حكومەت و چاوچنۆكی كۆمپانیاكان كەچۆن لە(50%)ی هاونیشتمانیان بەش دەبن لە مافی نیشتەجێ بوون لەپرۆژەكانی (سیتیەكان)كەدیارە ئاراستەی حكومەت بەرەو نیشتەجێ بونی ناو سیتیەكانە لەبەرئەوەی گوایە لەوێ خزمەتكوزاری باش پێشكەش دەكرێت .
پرسیارەكە ئەوەیە بۆچی حكومەت ناتوانێت هەمان خزمەتگوزاری پێشكەش بكات یان ڕێكیبخات لەناو سەرجەم دانیشتواندا بەگشتی ؟
بەڵام ڕاستیەكەی ئەمە خۆ دزینەوەی حكومەتە لە پێشكەش كردنی خزمەتگوزاری سەرەتایی و پێدانی ئەم مافە بە كۆمپانیا وخاوەن پرۆژەكان تاكو بەپارە ئەم خزمەتگوزاریانە بدەن بەهاووڵاتیان ، لەلایەك ژمارەیەك كەس لەكۆمپانیاكانی پیاوانی دەسەڵات سود وەربگرن و لەلایەكی ترەوە پارە بۆ كۆمپانیاكانی ئەوان كۆبكەنەوە و كەڵەكە بكەن.
لەماوەی ڕابردودا نرخی كارەبای سیتیەكان زیادی كرد وكەسیش نازانی لەداهاتوو سەرجەم خزمەتگوزاریەكانی ناو سیتیەكان وەك ئاو و كارەبا و باخچە و پاسەوانی وپاكوخاوێنی چی لێدێت ونرخەكانیان چەند هێندە زیاد دەكات .
ئەمە نیوەی دانیشتوان كەئیستغلال دەكرێن بەڵام نیوەكەی تری هەر توانای ئەویان نیەلەم سیتیانەدا بژین وئەوانیش لە پێشكەش كردنی خزمەتگوزاریەكان بێبەش دەبن چونكەئاشكرایە كەحكومەت ئاراستەی خۆی گۆڕیوە بەكەمكردنەوەی خزمەتگوزاری تاسنوری نەهێشتنی خزمەتگوزاری سەرەتایی دابین كراو.
حكومەت هیچ بەرنامە و پلانێكی نیە بۆ دابینكردنی شوێنی نیشتە جێ بوون بۆ هاوڵاتیان،تەنها ئەم ساڵ و لەگەل نزیك بوونەوەی هەڵبژاردنەكاندا بەڵێنیان داوەكە چەند هەزار یەكەیەكی نیشتە جێبوون دروست بكەن بۆ كرێنشینان بەپێی ئەو واقیعە بێت كەلەهەرێمدا هەیە لەمامەڵەی كۆمپانیاكان وحكومەت لەگەل هاوڵاتیان لەبواری نیشتە جێبوون و پێدانی خزمەتگوزاری تەنها بریتیە لە كواستنەوەی كرێچیەكان لە خانوی (گەڕەكەكان)ەوە بۆ كرێچێتی ناو (سیتیەكان).
ئەمە هیچ فەلسەفەیەك و ئایدۆلۆژیایەكی سیاسی ناوێت بۆ تفسیر كردنی ئیستغلال كردن و بێ مافكردنی خەڵك لەلایەن حكومەت خۆیەوە.
ئەمە قسەی سەرۆكی وەبەرهێنەرانی كوردستانە خۆیەتی كەدەڵێت ئیستغلاكردنێكی زۆر هەیە وكارەبا بەدوو سەد دینار وەردەگرین و بەچوار سەد دەیفرۆشینەوە.
لەهەمان كاتدا ئایە چەند هەزار یەكەیەكی نیشتە جێ بون كە كەس نازانێ چۆن دابەش دەكرێت و نرخەكانیان چەندە؟
لە بیست ساڵ جارێكدا كێشەی نەبوونی شوێنی نیشتەجێبوونی سەدان هەزار كەس چارەسەر دەكات لەڕێگەی چەند هەزار شوقەیەكەوە كەئێستا بەهەزاران شوقە لە سیتیەكاندا چۆڵن لەبەر ئەوەی خەڵك ئیمكانیەتی نیە بیكڕێت وبچێتە ناوی ،جا خوا نەكردە ئەی كرێكارێك یان هەژارێك یان بێكارێك یان مووچە خۆرێكی مووچە كەم چۆن دەتوانێت لە ناو شوقەشدا پارەیكی زۆر بدات بە خزمەتگوزاری ئەمە جكە لە نەبوونی توانای كڕینی ژمارەكەی زۆری هاوڵاتی بۆ شوقەكان.
چارەسەری بنەڕەتیە بۆ نەمانی كێشەی نەبوونی شوێنی نیشتە جێبوون بەگۆڕینی سیستەم و داڕشتنی بەرنامە و ستراتیژێتێكە كە ئینسان تێیدا ئەولەویەت بێت وخزمەت كردنی ئیسان و دابینكردنی پێداویستیەكان ئامانجی سەرەكی بێت ، كەئەمیش بە دید وباوەڕێكی مرۆڤ دۆستانەی پڕ لە ژیانێكی هاوبەش بەدی دێتلەنێوان. مرۆڤەكاندا لەئەرك و مافدا نەك دەوڵەمەند كردنی زیاتری سەرانی حكومەت ودەستە ودائیرەكەی بێت٠
