سەدیق سەعید ڕواندزی
لە ئێستادا جۆرە خوێنەرێك لە نێوەندی ئەدەبی و ڕۆشنبیری كوردی دروستبووە، كە دەشێ بە خوێنەری ڕاگوزەر و سادە و بیرنەكەرەوە ناوی بەرین. ئەم جۆرە خوێنەرە، كە بەرهەمی شاشەی مۆبایل و تابلێت و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و فەیسبووكە، هێندەی پەیوەندیی لەگەڵ بەریەككەوتن لە ئاستی بینیندا هەیە، هێندە خوێنەرێكی بە ڕامان و بیركەرەوە و تێهزر نییە، چونكە سروشتی ئەو جۆرە تۆڕانە وایە، كە بەخێرایی تێدەپەڕن و بابەتی ئێستا بۆ چەند خولەكێك دواتر كۆن دەبێت و دەچێتە پەراوێزەوە، ئیدی بەلایەوە گرنگ نییە بچێتە قووڵایی نووسین و مانا، بەڵكو تەنها ڕاگوزەرانە سەرنجدەدات. ئەم جۆرە بینینە، هەر تەنها لای خوێنەری ئاسایی نییە، بەڵكو سەیر لەوە دایە بژاردەی نووسەران و ڕۆشنبیرانیش، هەمان تێڕوانین و بیركردنەوەیان هەیە و ئەوەندەی بابەتێكی فەیسبووك دەخوێننەوە و سەرنجیان ڕادەكێشێت، بەداخەوە ئەوەندە كارەكتەری نێو دنیای كتێب و خوێندنەوەی جددی نینە. گەلێك جار و بگرە دەیان جاریش وا ڕێككەوتووە، پرسیارم لە بارەی وتارێكی گرنگ كە لە ڕۆژنامەیەك بڵاوبۆتەوە، لە نووسەر و وەرگێڕێك كردووە كە ئاخۆ خوێندوویەتییەوە؟ لە وەڵامدا گوتوویەتی: كە نەمبینیوە و ئاگادار نیم. بۆیە گۆڕینەوەی كتێب بە شاشە و فەیسبووك، خوێنەری بیركەرەوە بە ڕاگوزەر و سادە، گرفتێكی گەورەی دنیای ڕۆشنبیری ئێمەیە كە هەرە دیارترین دەرهاوێشتەی پاشەكشەی خوێنەری ڕاستەقینە و پەراوێزخستنی دەیان كتێبی مەعریفی گرنگە و هاوكات بەپاڵەوانكردنی دەیان شاعیر و ڕۆماننووس و دەقنووسی سادە و بێبەهرەیە، لە پەراوێزی هەبوونی ئەو جۆرە خوێنەرەوە. ئەو تایپە لە خوێنەر، هەڵگڕی گەلێك سیما و ئەدگاری تایبەتییە، كە دەشێ بەهۆیەوە پەیوەندیی لەگەڵ كتێب و دنیای خوێندنەوە بەگشتی بخوێنینەوە. یەكێك لەو سیمایانە، كورتبڕی و بازادانە بەسەر نووسین. ئەم جۆرە خوێنەرە، هەرگیز سەودا و سەلیقەی بابەتێكی درێژی نییە و هەمیشە ئارەزووی ئەوە دەكات، ئەو بابەتانەی دەیانخوێنێتەوە كورت بن، واتا بەخێرایی بەسەریاندا تێدەپەڕێت، دیارە ئەمەش پەیوەستە بە شێوازی ئەو پەیوەندییەی خوێنەر لەگەڵ دەق لەو تۆڕە كۆمەڵایەتییانە هەیەتی، كە وەك وتمان بابەتی كورت، تێپەڕ و ڕاگوزەر دەخوێنێتەوە و بەمەش دەرفەتی وەستان و ڕامان، تێهزرین و بیركردنەوە لای خوێنەر نامێنێت. ئەم شێوازە لە خوێندنەوە، جۆرێك لە خوێنەری دروستكردووە، كە بابەتی درێژ و قووڵ، زۆر جێگەی سەرنج و پرسیار نەبێت لای. من سەیرم پێ دێت كاتێ گوێبیستی ئەوە دەبم، كە بەشێك لە نووسەرانیشمان، دەڵێن بابەتی درێژ ناخوێنینەوە، چونكە سەردەمەكە سەردەمی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و تەكنەلۆژیا و بابەتی كورتە ! گەر سەرنج بدەین، دەبینین ئێستا بەشێكی زۆر لە نووسەران و شاعیرانی ئێمە بەتایبەتی ئەوەندەی فەیسبووكە شیعر دەنووسن، بۆ ساڵانێك دەبێت تێكستێكی شیعریی داهێنەرانەیان نەنووسیوە، كە ببێتە جێی پرسیار و مانای خوێنەر، بەڵكو پێوەر و پێوانەی خوێنەری شیعری لایان، ئەو كۆمێنتچی و لایكانەیە كە بۆیان دێت. بە دەربڕینێكی تر، هیچ كاتێك وەك ئێستا، بە نموونە شاعیری كورد، لە بەر دڵخوازی خوێنەر شیعری نەنووسیوە و هێندە چێژ و بینینی خوێنەری بەلاوە گرنگ نەبووە. لای بەشێكی زۆری شاعیرانی ئێستا، شیعری جوان و داهێنەرانە، ئەو شیعرەیە كە زۆرترین كۆمێنتی لە فەیسبووكەوە بۆ دەنووسرێت، كە هەر هەموویان پەسن و پیاهەڵدانن و سێ بەشی ئەو خوێنەرانە، نازانن چێژ و جوانی، دەقی شیعری داهێنەرانە چییە ! لای ئەو جۆرە خوێنەرانە، چییەتی گوتن نییە و تەنها چۆنیەتی گوتن هەیە. ئەم جۆرە خوێنەرە، سەلیقەی ئەوەی نییە قووڵبێتەوە لە تێكست، بەڵكو ڕاگوزەرانە سەیری دەكات و چێژی لێ وەردەگرێت و لەوە گرنگتریش بۆی ئەوەیە، كە بە زمانی خەڵك و عەوام نووسرابێت، واتا زمانی نووسینەكە چەند جەماوەریی بێت، چەند سادە و ساكار بێت، ئەوەندە بەلای ئەوە جێی چێژ و بەپیرۆزكردنە. سەرنج بدەن لە نێوەندی ئەدەبی كوردیدا، شیعرەكانی تەڵعەت تاهیر و نووسینەكانی فەرهاد پیرباڵ و نەبەز گۆران و چەندانی تر، لە هەرە پڕ خوێنراوترین تێكستن، بگرە خاتوونێك بە ناوی (ڕەنگین مەلا سەمەد) كە ماوەیەكە كەوتۆتە پەسنی شاعیران بە ناوی گوایا توێژینەوەی ئەدەبی دەنووسێت. تەڵعەت تاهیر بە (بەحری نووسین) وەسف دەكات، كە بەدرێژایی مێژووی ئەدەب و ڕۆشنبیریی كوردی، نووسەرێك نییە مسعود محەمەد، هەژار موكریانی، بەختیار عەلی و مارف خەزنەدار و وریا عومەر ئەمین و دكتۆر كوردستان موكریانی و دكتۆر شوكرییە ڕەسول و دكتۆر محمەد كەمال و دكتۆر كەمال مەزهەری، بە بەحری نووسین ناوبردبێت، كە هەزار ئەوەندەی ئەم شاعیرە میللی و سادەنووسە، خەرمانەیان خستۆتە سەر ئەدەبی كوردی و لە بنەڕەتدا ئەوانە دەریای نووسینن.
بێگومان پڕ خوێنەریی ئەم تێكستانە، بۆ قووڵی ئەو تێكستانە ناگەڕێتەوە، بەڵكو بۆ یەكانگیریی زمانی تێكستەكە و زمانی سادە و گشتی و جەماوەریی دەگەڕێتەوە. هیچ خوێنەرێك نییە شیعرێكی تەڵعەت تاهیر، چیڕۆكێكی فەرهاد پیرباڵ، بخوێنێتەوە و تێینەگات، بەپێچەوانەوە هەمووان چێژ لەو جۆرە شیعر و دەقانە دەبینن، بەڵام كام خوێنەر؟ هەڵبەتە ئەو خوێنەرە سادە و ڕاگوزەرەی كە سادەیی نووسینی بەلاوە داهێنان و مەعریفەیە. بیرمان نەچێت، ئەو جۆرە خوێنەرە، بەداخەوە دەرهاوێشتەی گوتاری ئەو جۆرە نووسینانەیە كە بە زمانێكی ساكار و ڕووكەش و بێ قووڵایی هزری و زمانی دەنووسرێن. لێرەوەش جۆرە خوێنەرێك دروستدەبێت، كە دەق تەنها لە ڕوانگەی وشە و زمانی سادە دەبینێت و قووڵایی فیكری دەق و مەدلوولە شاراوەكانی ئەو دەقەی كە پێویستیان بە دۆزینەوە هەیە نابینێت. بەمەش چێژ دەبێتە سەنتەری دەق و نووسین و نووسین بەئەندازەیەك شۆڕدەبێتەوە نێوەندە میللی و جەماوەرییەكە، كە كام شاعیر سادە بنووسێت و زمانی شەقامی هەبێت، لە چەندین شاعیری بەئەزموون و جیاوازنوووس خوێنەری زیاترە. هەڵبەتە هەر كاتێكیش نووسین بەگشتی هێندە سادە بووەوە، كە جیاوازییەك لە نێوان زمانی شاعیر و زمانی خەڵك نەمایەوە، ئەوا دەبێ نائومێد و ڕەشبین بین لە شیعر و دنیای نووسینی كوردی، چونكە ئەمە مانای وایە، چیتر فیكر و مەعریفە لە نووسیندا بۆ خوێنەر گرنگ نییە، بەڵكو تەنها دیتن و سادەڕوانین دەبێتە پێوەری خوێندنەوە، ئەم پێوەرەش لەبری ئەوەی كۆمەڵگە بەرەو پێش ببات، هەزار فرسەخ دەیگێڕێتەوە دواوە.
