نوعمان عومەر
سیاسەت لە سادەترین مانایدا ،بریتیە لە دیالۆگوو ،هونەری ئیدارەدانی ململانێکان ،سوقرات ئەو فەیلەسوفە بوو کە گفتوو گۆی لە ناو ژوری داخراوەوە هێنایە ناو بواری گشتی ،جۆن لۆکیش وئەو کەسەیە ،کەپابەندی هاوڵاتی بە دەسەڵاتەوە گرێدایەوە بە پاراستنی بەرژەوەندی هاوڵاتیەوە .بۆ ئەوەی دەسەڵاتیش گوزارشت لە ئیرادەو بەرژەوەندی گشتی بکات ،پێویستە گرێبەستی کۆمەڵایەتی لەناوکۆمەڵگادا لەنێوان حاکم و محکوم ببەسترێ ،ئەم چەمکە ،جان جاک ڕۆسۆ ، زیاتر شیکردەوە بنەماکانی داڕشت ،ڕۆسۆ ش وەک لۆک ،پابەندی هاولاتی بەدەسەڵاتەوە بەستیەوە بەجێبەجێکردنی ناوەڕۆکی ئەو پەیماننامەیەوە کە لەنێوان هەردوو لادا گرێدراوە ،بەپێچەوانەوە هاوڵاتی سەرباری هەموو ئەرکەکانی سەرشانی لەناودەوڵەتدا ئازاد دەبێت لە نواندنی هەڵوێست ،تا بە ڕوخانی ئەودەسەڵاتەش دەگات ،ئەم پێشەکیەم لە فەلسەفەی سیاسی باس کرد بۆئەوەی ،جەغد لەوەبکەمەوە کە پابەندی سیاسی هاولاتی لەناو دەوڵەتدا ،ئەندامی حیزب لەناو حیزبدا ،پابەندی بێقەیدو شەرت و دابڕوانیە لە پەیماننامەو بەرژەوەندی هاوبەش ،ڕاستە پەیڕەو و یاسا ناوخۆیەکان ڕێگاو شێوازی پابەندیەکان دیاری دەکات ، بەشێوەی گشتی ،بەڵام ،پێویستە بۆ پرسە تایبەت و هەنوکەییەکان ڕێگای گفتو گۆو لێکتێگەیشتن ،بگیرێتە بەر و بەرژەوەندی باڵای حیزب بخرێتە سەرەوەی ڕوتینە حیزبیەکانەوە
چونکە لەبنچینەدا سەرجەم یاساو ڕێساکان بەئامانجی بەرژەوەندی حیزب چێکراوە ،بۆیە ناکرێت ڕێگای مە نەلۆگ و بگیرێتەبەرو گفت و گۆ فەرامۆشبکرێت و پرانسیپی ڕوت جێگای پەیوەندی و دیالۆگ و بیروڕاگۆڕینەوە
بگرێتەوە و،و ئەندامی حیزبی بەزۆرەملییانە پابەندی یاسابکرێت و سەربازیانە ،پرنسیپی جێبەجێبکە دواتر گفتو بکە بەکاربێت و (نفذ ثم ناقش)ودابڕاو لە کات شوێن بڕیاردەربکرێت . جونکە لەبنەڕەتدا مافی بڕیار دەرکردن ،پەیوەندی بە ستراتیژە حیزبیەکان و ئامانجەکانەوە هەیە . بەڵام بەداخەوە لە کوردستان حیزب ناوەندێکی سیاسی و یەکەیەکی مۆدێرن و هاوچەرخ نیە ، کار لەسەر ئازادی تاک و بەهاو ماف و بەرژەوەندی گشتی و مرۆڤی کارا ناکات ، دامەزراوەیەک نیە ،بەپێچەوانەی خێڵ کەرامەتی مرۆڤ بپارێزێ و بیکاتە سەنتەری بەهای گشتی سیستەمی ماف وئازادیەکان و حیزبیش ببێتە فۆرمێکی هاوچەرخی پەیوەندی مەعریفی و فەلسەفی و ئینسانی کە لەسەر لایەنی کەمی یەکسانی فیعلی لەماف و ئەرک ودیالۆگی شارستانی بنیاد نرا بێت، ڕاستە بە نوسین ئاماژە بەوچمکە مۆدێرنانە دەکرێت،بەڵام تەنها قسەو نسین و مەرەکەبی سەر کاغزە ، چونکە ئەوەی بەفیعلی دەسەڵاتدارەو هەژمونی بەسەر بڕیارو ڕاسپاردەوە هەیە دەسەتەکانی سەرەوەن ،کەزۆر جاروەک سەرۆک خێڵ و ئاغاو دەرەبەگی گەورەو پیاوی پیرۆزی ئاسمانی ڕەمزی بێهاوتاو ڕێپێدروای خوایی ،بێهیچ دەسەڵاتێکی فەرمی وەک سمبول وبڕیاردەری یەکلاکەرەوە دەردەکەون، ئەم دەسەڵاتە لەدەرەوی دیمکراسی و دیالۆگی مەدەنی و ئەوچەمکانەن کەحیزبەکان بەرزی دەکەنەوە ڕێدەکات،ئەو دەستانە هەژمونی خۆیان بەلۆجیکی هێزو مادە دەسەپێنن و خۆیان زاڵدەکەن بەسەر حیزبەوە ،ئاکامیش ئەم خۆسەپاندن وهەژمونە پێچەوانەی بەرژەوەندی حیزب کەوتۆتەوە . لێرەش ئەوەی گۆڕاوە لەپەیوەندی نێوان دەسەڵات و بندەستان لە قۆناغی کۆیلایەتی و بارودۆخی ئێستا،ڕواڵەت و شکڵیە ، ئەگرنا بەکردەیی ئەندامی حیزب لە چوارچێوەی ئەم ژینگە سیاسی و حیزبیەدا هەمان ئەو کۆیلەمحکومەی قۆناغی بەندایەتیە بەڵام بەهەندێک گۆڕانکاریەوە بۆنمونە جاران خاوەنەکان کۆیلەیان بۆ خۆیان هەڵدەبژارد بەڵا م ئێستا کۆیلە خاوەنەکەی دیاری دەکات . ئەندامێک ئەزاد نەبێت چۆن دەنوسێ چۆن قسەدەکات ، چۆن هەڵوێست وەردەگرێت چۆن بیردەکاتەوە ، تەنانەت لەگەڵ کێش هاوڕێیەتی دەکات ،بۆکۆیلەنیە . هەوەنتە نیه زۆربەی هاوڕێی ئەندام وکادری حیزبەکان لەحیزبەکەی خۆیەتی . چونکە حیزب تەنها شوناسی سیاسی و فیکری ومەعریفی نیە بۆ ئەندامان بەڵکوو ،دەستی لە ڕنگڕێژکردنی کەسێتی و کۆمەڵایەتی و میزاجی درونی و فۆرمی هەڵسوکەتشیان هەیە ، فۆرمێک کە ئەگەر لەگەل میزاجی کەسانی دەسڕۆیشتوی ناوحیزبەکان گۆنجابوو پلەی لەناوحیزب بەرزدەبێتەوە ،بۆئەم کارەش گۆێ بە ئاستی فیکری سیاسی و دیبلۆماسی ودڵسۆزی و هیچ شتێکی تر نادرێت ،بەڵکو گرینگ ئەوەیە خۆی بگونجێنی و بێدەنگ بێت و کەم ڕەخنەبگرێت و سرنج و بیرڕای لەسەر بڕیارەکانی دەستە باڵاکانی سەرەوە نەبێت و ئامادەیی تەلحیم بون بێت لەگەڵ ڕیتمی باوی حیزبی و ئامادەی جێبەجێکردنی بێچەندوچونی بڕیارەکانی سەرەوە بێت ، ئێستا ئەم شێوازە نیمچە کۆیلایەتیە بەناوی حیزب و سیاسەت و لەکوردستان پیادا دەکرێت و بۆتە مۆدێل لەناو زۆربەی هەرەزۆری حیزبەکان. ئەوەی کێشەی گەورەیە ئەم هێزانە بەهەمان عقڵیەت فەرمانڕەوای دەکەن میکانیزم گەلێکی مەترسیداری وایان داڕشتوە کە کۆمەگاو هاوڵاتیانیش بەهە مان ڕیتمی ئەندامی حیزبی مامەڵەبکەن دەخوازن کۆیلەی دەسەڵات بن و بێچەندو چۆن گۆێڕایەڵی بڕیارو فەرمانەکانی بن و ناڕەزایی دەرنەبڕو پرسیارلەسەر مافەکانیان و جیاوازی چینایەتی و جیاکاری نێوان مرۆڤ ،لەسەر بنەمایی سیاسی وحیزبی نەکەن و سۆراغی ئابوری وڵات و ئازادی و قۆرخکاری حیزبی و دەسبەسەراگرتنی دەزگاو دامەزراوەکانی دەوڵەت نەکەن،بەکورتی حیزبی کوردی دەخوازێ بەعقڵی خێڵیی و بەربەباب و سیستەمی پاتریارکی سوڵتانی هەم حیزب وهەمیش دەزگاکان ودەسەڵات بەڕێوە بەرێت و دەسبەسەر سەرجەم کایەکانی ژیانی مەدەنی و سیاسی بگرێت و وێنەیەکی ناشرینی خۆی بکاتە وێنەی گشتی کۆمەڵگاو بەهەمان فۆرمی ئاغایەتی وکەڵەگایی کۆمەڵگە ژێرچەپۆک بکات . ئەم شێوازە عقڵەت و ئەم بیرکردنەوە ستەمگەریە دەرئەنجام شکست دێنێ و لەگەڵ شکسی خۆیدا گۆمەڵگاش گیرۆدەی دەیان قەیرانی جۆراو جۆر دەکات . ئەوەی جێگای سەرسوڕمانە ئەوەیە کە هەموو هەوڵێکی چەواشەکارانە دەدەن بۆ ڕەوایەتی دان بەم شێوازە نالۆژیکی وچەواشەکایە. ئەوەی بۆمان ڕوندەبێتەوە ،لەم گەمە خیڵەکیە ئەوەیە ،کە حیزبی کوری دورو نزیک پەیوەندی بە عقڵی مۆدێرن و دیمکراسی و پلۆرالیزم و ڕێزی ئینسان ، پاراستی کەرامەتی هاوڵاتیەوە نیە ،بەهەموو مانایەک هێزی کۆنە پارێزو پەپۆیستی و چەواشەکارن.
٢٨/٩/٢٠٢٤ نعمان عمر
