ئەمین فەرەج
ئاشكرایە كە هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستان بەگشتی و توێژی مامۆستایان و فەرمانبەران بەتایبەتی، بەدۆخێكی ئابووریی خراپدا تێدەپەڕن بەهۆی لێكەوتەكانی قەیرانی دارایی كە لە ساڵی ٢٠١٤ بەدواوە بەچڕی و توندی ڕووبەڕووی هەرێم بۆتەوە، كە لەگرنگترین سیماكانی نەدانی مووچەی چەندین مانگی فەرمانبەران و لێبڕینی ژمارەیەكی زۆر لە مووچەی مانگانەیان خۆی دەبینێتەوە، جگە لە ڕاگرتنی پلە بەرزكردنەوە، كە هەموو ئەمانە لێكەوتە و كاریگەریی خراپی ئابووریی و دەروونی و كۆمەڵایەتی كردۆتە سەر ئەو توێژە و خانەوادەكانبان، جگە لە كاریگەرییە خراپەكانی ئەم قەیرانە لەسەر بازاڕ و كاسبكاران بەگشتی.
قسە زۆر كراوە و دەكرێت لەسەر بەرپرسیاریەتەكانی هەردوو حكومەتی هەرێم و عێراق و هۆكارەكانی درێژەكێشانی ئەم قەیرانە، ئەوەی لێرەدا مەبەستمانە دووبارە باسكردنەوەی ئەو بابەتانە نییە، بەڵكو مەبەستمە بپرسم ئایا لە بارودۆخێكی وەك هەرێمی كوردستاندا، بایكۆتی پرۆسەی خوێندن چارەسەری گرفتەكە دەكات؟
پێش ئەوەی وەڵامی ئەو پرسیارە بدەینەوە، پێم باشە ئەوە بخەمەڕوو كە بەندە بەڕەهایی ماف دەدەمە فەرمانبەر و مووچەخۆران كە بەئازادانە ڕای خۆیان دەرببڕن و هەموو ڕێگایەكی مەدەنی و یاسایی بگرنەبەر بۆ بەدەستهێنانی مافەكانیان و ڕایدەگەیەنم ئەوەی لەماوەی ئەم ١١ ساڵەدا بەرامبەریان كراوە پێشێلكارییەكی زەقی مافەكانیانە و لێكەوتەكانیشی زۆر خراپ و مەترسیدارن و پێویستە حكوومەتی هەرێمی كوردستان بەرپرسیارانە درك بەو مەترسییانە بكات و لێنەگەڕێت ئەو دۆخە لەوە زیاتر درێژەبكێشێت چونكە مەترسی و لێكەوتەكانی ئەگەری فراوانبوون و ڕوودانی ناسەقامگیری لێدەكەوێتەوە.
بە گەڕانەوە بۆ پرسیارەكەی كردمان، بەندە پێموایە كە لە ئێستادا بایكۆت سوود و كاریگەریی گەورەی لێ چاوەڕوان ناكرێت لەبەر ئەم هۆكارانە:
یەكەم/ سروشتی سیستمی سیاسی هەرێم و ژینگە سیاسییەكەی لەجۆری ئەو سیستم و ژینگانە نییە كە هاوشێوەی سیستمە كراوە و ژینگە دروستەكانی دنیا ڕێگە بەو جۆرە چالاكییانە بدات، ئەگەر ڕێگەشی پێبدات یاخود هاووڵاتییان بێ گوێدانە فشارەكان ئەو چالاكییە مەدەنییانە پەیڕەوبكات، ئەوا كاریگەرییەكی ئەوتۆ ناكاتە سەر سیستمەكە و كاردانەوەكان ئەرێنی نابن، واتە بەئاراستەی جێبەجێكردنی داواكارییەكان ناڕۆن، هەندێك جاریش لەوانەیە بە درێژەكێشانی فشارەكان یان پەرەسەندنیان ببێتە هۆی توندوتیژی و بەكارهێنانی چەك، نموونەی ئەم حاڵەتانەش زۆرن لەوانە توندوتیژییەكانی خۆپیشاندانی هاووڵاتییان لە كەلار و ئاكرێ و هەڵەبجە لەساڵانی ٢٠٠٥-٢٠٠٦دا، هەروەها ئەو توندوتیژییانەی كەوتنەوە لە خۆپیشاندانەكانی سلێمانی لەساڵی ٢٠١١دا، ئەمەش پێچەوانەی سیستمە كراوەكان، كە جاری وا هەیە بە چالاكییەكی مەدەنی وەزیرێك یان كابینەیەكی وەزاری دەستلەكاردەكێشێتەوە.
دووەم/ ئەو دۆخە سیاسی و كارگێڕییەی لەدوای ساڵی ١٩٩٦ ەوە باڵی بەسەر هەرێمدا كێشاوە، كە بە دووئیدارەیی ناسراوە ، ئەوەی سەلماندووە كە زۆربەی جار بایكۆت و خۆپیشاندانەكان لە سنوورێكی جوگرافی دیاریكراودا قەتیسدەبن و بەهۆكاری جۆراوجۆر نەتوانراوە چالاكییەكان لەڕووی جوگرافییەوە بكرێنە سەرتاسەری تاوەكو هەوڵبدرێت كاریگەرییەكەی زیاتر بێت.
سێیەم/ گرفتێكی دیكە كە لەم بارەیەوە بەدیدەكرێت ئەوەیە كە ئاستی بایكۆتەكە زیاتر توێژی مامۆستایان دەگرێتەوە، واتە فەرمانبەرانی فەرمانگە و كەرتە حكوومییەكانی دیكە بایكۆتناكەن، كە ئەمەش دیسان لە كاریگەریی چالاكییەكە كەمدەكاتەوە.
چوارەم/ ئەزموونی ساڵانی رابردوو ئەوەی دەرخست كە سەرەڕای سنوورداریی بایكۆت لەڕووی جوگرافی و ئاستەوە، هەموو ساڵێك كە مامۆستایان بایكۆت دەكەن پاش چەند مانگێك دەگەڕێنەوە هۆڵەكانی خوێندن بێئەوەی بەشی زۆری داواكارییەكانیان جێبەجێكرابێت، كە ئەمەش جگە لەوەی میسداقیەت و ڕەوایەتیی هەنگاو و پرۆسەكە لەكەدار دەكات، لەڕووی فەوتانی وانە و كات، زیان بەپرۆسەی خوێندن دەگەیەنێت و جیاوازیی لە ئاستی خوێندن و فێربوون لە نێوان ئەو ناوچانەی بایكۆتیانكردووە لەگەڵ ئەو ناوچانەی بایكۆتیان نەكردووە دروستدەكات، بەتایبەت لە بواری پەروەردە بۆ پۆلەكانی یەكەم و دووەم و سێیەمی بنەڕەتی، كە لێكەوتە خراپەكانی ئەم بابەتە ساڵانی دواتر دەردەكەون.
پێنجەم/ جگە لە كاریگەرییە خراپەكانی ئەم جۆرە لە بایكۆت لەسەر دەروونی قوتابییان (كەس و كاریشیان) و ساردكردنەوەیان لەخوێندن، لێكەوتەیەكی تری ئەم دۆخە ئەوەیە كە بەشێك لە كەس و كاری قوتابییان ناچاردەبن منداڵەكانیان بنێرنە قوتابخانە ئەهلی و ناحكومییەكان، كە ئەمەش بارگرانییەكی زیاتر لەسەریان دروستدەكات و لەلایەكی دیكەشەوە كاریگەرییەكانی بایكۆت لەو دەڤەرانەی چالاكییەكەی لێ ئەنجامدەدرێت كەمتردەكاتەوە.
شەشەم/ لەڕووی سیاسییەوە هەموو لایەنەكان بەگشتی، بە دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنەوە، بەتایبەت چالاكوان و لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان هەوڵدەدەن بارودۆخی خەڵك و داخوازییەكانیان بكەنە دەرفەت بۆ بەدەستهێنانی دەسكەوتی سیاسی بێگوێدانە ئەنجام و ئامانجی چالاكییەكە، ساڵانی ڕابردووش نموونەی جۆر بەجۆر هەن كە دەرفەت نییە لێرە ئاماژەیان پێبدەین.
لە كۆتاییدا هیوادارم ئەم قەیرانە لەوە زیاتر درێژەنەكێشێت و هەردوو حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان بە بەرپرسیارەتی خۆیان هەستن و بگەنە ڕێككەوتن، تا خەڵكی كوردستان لەوە زیاتر نەبێتە قوربانیی ململانێ سیاسییەكان.
