بە ڕوونی
"ژیان بەهاترین شتە لای مرۆڤ كە تەنها یەك جار پێی دەبەخشرێت. پێویستە مرۆڤ بە جۆریك ژیان بەسەربەرێت كە پەشیمانی خۆی بۆ ساڵانێك دەڕنەبڕی كە بێ مەبەست بەسەری بردووە. گرنگە مرۆڤ شەرم لە ڕابووردووی خۆی نەكات و بتوانێ پێش مردنی بڵێت، كە هەموو ژیانی خۆی و تێكرای وزەكانی بۆ جوانترین شت لە ژیاندا تەرخان كردووە، ئەویش تێكۆشانە لە پێناوی رزگاری مرۆڤایەتی".
لە ژیانی ناكۆك و پڕ ململانێی لە ئاستی كۆمەڵی خۆمان و لەسەرانسەری جیهاندا، تەنها تێكۆشانە كە جێژ بە ژیانی مرۆڤ دەدات و هەست دەكات كە ژیانی خۆی بۆ كاروانێكی ئێجگار پیرۆز تەرخان كردوە كە ئەویش سەربەخۆیی و ئازادی گەلی خۆی و رزگاری مرۆڤایەتییە.
نیكۆلای ئۆسترۆفسكی یەكێكە لەو كەسایەتییە شۆرشگێرانە كە بە كردوە ژیانی خۆی بۆ ئەم مەبەستە تەرخانكرد، و كاروانی ئەزمونی شۆرشگیری خۆی لە پێناوی گۆرانكاریكردن لە ژیان و خەونبینین بە كومەڵێك چەوساندنەوەی تێدا نەبێت و یەكسانی تێیدا مسۆگەر بێت، و تێكۆشانی خۆی و هاورێكانی بەكردەیی بۆ بنیادنانی ئەو كۆمەڵەگایە بووە، و ئەو ئەزمونەشی لە شاكارێكی ئەدەبیدا و لە دوو بەشی رۆمانی "تا پۆڵاش ئاودرا" تۆماركرد.
یەكەمین چاپی ئەم رۆمانە لە دیسەمبەری 1934 چاپكراوە، و یەكەمین دانە لەو كتێبە خرایە سەر سنگی ئۆسترۆفسكی كە توانی تەنها بە پەنجە هەستی پێبكات، چونكە نوسەر لەو كاتەدا لە ماڵیكی سادە دەژیا كە حكومەتی سۆڤیەت بۆی تەرخانكردبوو. بەتەواوی نابینا و ئیفلیج بوو. تەنها پەنچەكانی دەستی دەجوڵا و هەستی كرد كە بەرگی رۆمانەكەی سەرەنێزەی جەنگاوەرێكە. لەو كاتەدا نوسەر بە نەرمی هاتە ئاخافتن. ووتی: دەمەوێ نوسێنەكانم سەرەنزێزەیەك بێت. لەو كاتەشدا هۆنراوەیكی مایكۆفسكی هاتەوە یادی كە ووتویەتی "دەمەوێت قەلەمەكەم وەك سەرەنزێزە بێت". بۆیە دەگێرنەوە كە ئۆسترۆفسكی لەو كاتەدا ووتویەتی: كتێبەكەی منیش بۆتە چەكێك.
ژیانی ئۆسترۆفسكی هەمان ژیانی پاوڵ كۆرتشاگینە كە پاڵەوانی رۆمانەكەیەتی،و ژیانێكی ئێجگار سەخت و دژوار بووە. پاوڵ لەسەرەتای منداڵیدا دووچاری چەوساندنەوە بووە و كەسایەتییەكە لە نێو ڕووبەرووبونەوە و یاخیبوون و هەڵبژاردنی بەرەی چەوساوەكان و كاركردن بۆ نەریت و بەهای مرۆڤایەتی گەڵاڵە بووە. لەم كاروانەدا نەخۆشییەكانی سیل و گرانەتا، و پەلاماری دوژمنی دەرەكی و بیروكراسی حزبی، و كاركردن بۆ بەرژەوەندی تاكەكەسی و شاڵاوی تێكدەرانەی نەیارانی سۆسیالزم و كوێری و ئیفلیجبوون چوكی پێ دانەدا.
لە ژێر پەیكەری ئۆسترۆفسكی كە لە خانوكەیدا ماوە، نووسراوە:" فێربە بژیت، تەنانەت ئەگەر ئەگەر ژیانت ئێجگار ناجۆر بێت".
لەوانەیە خوێنەر پێش خوێندنەوەی ئەم رۆمانە پرسیارێك لە خۆی بكات كە بابەتی سەرەكی ئەم رۆمانە چییە؟!
لەم رۆمانەدا كۆمەلێك بابەتی گرنگ بەدیدەكرێن لەوانە: مافی منداڵ، نەهامەتی خێزانە چەوساوەكان، تاوانەكانی حكومەتی سیزاری حوكمران لە روسیا، بەرەنگاربونەوەی كرێكاران و پرۆلیتاریا، تاوانی خانەدانە حوكمرانەكان، ئەشكەنجەدانی تێكۆشەران لە بەندیخانەكاندا، كاری نهێنی تێكۆشەران، بەرپابوونی شۆرشی ئۆكتۆبەر، تاوانەكانی سوپای سپی، قارەمانێتی و قوربانییەكانی سوپای سوور، رۆڵی لاوان، رێكخستنی كرێكاران و سەندیكاكان، بەشداری ژنان، ئەزمونی كاری رێكخستن، رووبەرووبونەوەی كەرتخوازی و شاڵاوی تێكدەرانە لە نێو حزبدا، رێكخستنی ئەركی رۆشنبیری و روناكبیری لە حزبدا، رۆڵی ئاین و پیاوانی ئاینی لە ململانییەكاندا، وەزعی نەتەوە و پێكهاتە پەراوێزخراوەكان لە كۆمەڵدا، دایك وخێزان، كاری بە كۆمەڵ، ململانێ لەگەڵ سروشت، بنیاتنانی ژێرخانی ئابوری و هێڵی ئاسنین و كارگەكان،فەلسەفەی جەنگ، پاراستنی سنوور، تێكۆشانی زەحمەتكێشانی سەرجەم نەتەوەكان، ململانێ لە گەڵ خود، فەلسەفەی كاركردن، بەها و نەریتی سۆسیالستی، فەلسەفەی خۆشەویستی، نهێنییەكانی ژیان و مردن.
كاتێك تێكرای ئەم بابەتانە و هەڵوێست دەربارەیان لەم رۆمانەدا دەدۆزیتەوە، پرسیارێك خۆی دەخاتە روو، ئەویش ئایا چۆن تاكە كەسێك توانای نوسینەوەی ئەم شاكارەی هەیە؟
ئەگەر كەسایەتی نیكۆڵای ئۆسترۆفسكی لە نێو كۆمەڵگای سۆڤیەتی جاران و لە جیهاندا نادیار بوایە وكەسانێك نەبوایە، كە بەشدارییان لەگەڵیدا لە تێكۆشان و ئازار و سەركەوتن و لە چركە ساتەكانی نوسینەوەی رۆمانەكی لەگەڵیدا نەبوونایە، و كەسانێك ناودار وەك نووسەرانی گەورەی فەرنسا رۆمین رۆلان و ئەندریە جید لە كاتی نەخۆشیدا سەردانی ئۆسترۆفسكی یان نەكردایە و ئاگاداری رۆمانەكی نەبوونایە، هەڵبەتە گومانێك درووست دەبوو، كە چۆن تاكە كەسێك دەتوانی ئنجیلی شۆرش و تێكۆشان بنوسێت، چونكە كاتێك كە ئەم رۆمانە دەخوێنیتەوە وا دەزانی كۆمەڵێك پسپۆر لە بواری هزری ماركسی و بواری دەرووناسی و سۆسیۆلۆجیا و كاری رێكخستن و پسپۆری سەربازی و .. هتد بە كۆمەڵ دانیشتوون و ئەم رۆمانەیان نوسیوە. هەر بۆیە ئەم رۆمانە لە قوتابخانەكانی سۆڤیەتی جاران وانەی خوێندن بووە. بۆیە ئەگەر لێم بپرسن بابەتی ئەم رۆمانە چییە؟ ئەوا وەڵامم ئەوەیە كە رۆمانی تێكۆشان و ژیان.
ئەم رۆمانە تا ئێستا لە شەست وڵاتدا بۆ پەنجاوشەش زمان وەرگیراوە،و شاكارێكی ئەدەبی سوسیالستییە، و ئەركی ئەم رۆمانە ئەوە نەبووە، كە بەشان وباڵی سۆسیالزمدا بڵێت. لە رۆمانەكەدا خاڵە پۆزەتیفەكانی تێكۆشان و قوربانیدان بۆ بنیادنانی ژیانی یەكسانی و خەون بینین بە سۆشیالستی وكاركردن لە پێناویدا دیارە، بەڵام لە هەمان كاتدا سەرجەم دیاردە نەگەتیف و كەموكورییەكانی ئەم كاروانە زۆر بە ووردی دەستنیشان كراوە، و ئاراستەی رەخنەگرتن لەو دیاردانە، كە دوواتر تەشەنەكردنی بۆتە هۆی هەرەسهێنانی ئەزمونی بنیاتنانی سۆسیالستی، زۆر بە ووردی لەلایەن ئۆسترۆفسكی دەستنیشان كراوە.
هاورێم گشاد حمە سعید ئەرك و قورساییەكی زۆر كەوتە ئەستۆی لە وەرگێرانی ئەم رۆمانە لە زمانی فارسییەوە بۆ كوردی لە چاپێكی بنكەی بەخشی (رادۆگا)ی سۆڤییەتییەوە، كە شێوازی تاجیكی بەسەردا زاڵبوو. دەقە فارسییەكە هەڵەی گەورەی تێیدابووە بۆیە ئەركی بەراوورد كردنی رۆمانەكە لە گەڵ دەقی عەرەبی كە نوسەری گەورە (غائب تعمە فرمان) ئەم رۆمانەی لە ڕوسییەوە بۆ عەرەبی وەرگێرابوو، بە منی ڕاسپارد و بەیەكەوە بۆ ماوەی شەش مانگ كارمان لە سەر هەردوو بەشی رۆمانەكە كرد.
كاتێك لەگەڵ هاورێ گشاد سەبارەت بە ناوی رۆمانەكە، پرسیارمان لە مامۆستامان پرۆفیسۆری ڕەوانشاد هاورێ عزدین مستفا رسول كرد، پێی باش بوو ناوی ڕۆمانەكە (تا پۆڵاش ئاودرا) بێت.
كاتێك كارمان لەسەر ئەم شاكارە ئەدەبییە دەكرد، مامۆستا بەڕێز حمە فەریق حەسن كاری وەڕگێڕانی ئەم ڕۆمانەی بۆ كوردی دەكرد و، بەم جۆرەش دوو وەرگێران سەبارەت بەم ڕۆمانە هەیە.
لە ئەنجامدانی ئەم كارە پێویستە سوپاس بۆ ئومید ساڵح كە سپۆنسەری دارایی تایپكردن بووە، د.مولود ئیبراهیم كە چاوی بە بەرگی یەكەمی رۆمانەكە كردووە، هیوا مستەفا كە چاوی بە بەرگی دوەم كرد. پشتیوان ڕۆمانەكەی تایپكرد. هێرش مغدید دیزانی كرد. نەبەز مستەفا سەرپەرشتی چاپكردن لە ئەستۆیدا بووە.
ئەم كارە (720) ڵاپەڕەیە، پێشكەشە بۆ تێكۆشەرانی رێگای سەربەخۆیی كوردستان و ئازادی ویەكسانی مرۆڤایەتی و سۆشیالزم.
